Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 11 Mayıs 2020'de "Stratejik Plan 2019-2023" yayınladı. Emtia piyasalarında öngörülebilirliğin azaldığı ve küresel jeopolitik belirsizliklerin arttığı ortam nedeniyle, gelecek beş yıl boyunca bu belirsizlikleri yönetmeye yardımcı olacak bir Stratejik Plan hazırlanması hedeflendiği belirtildi.
Tüm çalışmalar sonucunda 7 hedef, ilgili hedef ve performans göstergesi belirlendi. Bu hedefler yenilenebilir enerji ve enerji dönüşümünü ilgilendiren değişiklikler içermektedir ve gelecek beş yılın getireceği belirsizliklerle enerji dönüşümünü destekleyen planların da dahil olduğu stratejiler yoluyla baş edeceğimizi göstermektedir.
Yenilenebilir Enerji ve Enerji Dönüşümü İçin Hedefler
“Sürdürülebilir Enerji Arz Güvenliğini Sağlamak” için yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik kurulu gücünün toplam kurulu güce oranının %59’dan %65 seviyesine yükseltilmesi sağlanacağı belirtilmiştir. Bu hedef ile birlikte ihtiyaç duyulan elektrik sektöründe teknolojik dönüşüm uygulamaları yapılmasına ve doğal gaz ve elektrik altyapısının güçlendirilmesine karar verilmiştir.
“Enerji Verimliliğini Önceliklendirmek ve Artırmak” için elektrik ve doğal gazda talep tarafı katılımı uygulamasına yönelik piyasa altyapısının oluşturulacağı ve elektrikli araçlara yönelik enerji sistemi planlanması yapılacağı duyurulmuştur. Talep tarafı katılımı ve elektrikli araçlar için gerekli piyasa altyapısının kurulması, yalnızca enerji verimliliği değil, elektrik şebekesine gerekli olacak esnekliğin ve tüketicinin de dahil olduğu enerji dönüşümünün sağlanması için önem arz etmektedir.
İhtiyaçlar
Enerji dönüşümü ile şebekeler dijital olarak kontrol edilmeye başladıkça, enerji hizmetleri gittikçe artan zorluklarla karşılaşmaya başlamıştır. Şebekeler geçmişte uzun yıllar boyunca güvenlik, düşük maliyet ve güvenirlik gibi birkaç temel ilke üzerinden gelişmiştir. Elektrik kullanımı ve işlevi sayesinde verimliliğimizi artırmaya ve işgücünü azaltmaya yardımcı olmuştur. Zamanla güvenilirlik artmaya devam etmiş ve maliyetler düşme eğilimine girmiştir. Artık tüm sektörler çalışmayı sürdürebilmek için elektriğe ihtiyaç duymakta ve sürekli artan güvenirlik istemektedir.
Türkiye enerji sektörü bu ihtiyaca cevap verebilmek ve enerji arz güvenliğini sağlamak için düşük karbonlu enerji kaynaklarına yöneldikçe, entegrasyonu artıracak ve esnekliği sağlayacak teknolojilere yatırım yapmalıdır. Diğer bir yandan güvenirlik için iletişim sistemlerine, siber sistemlere ve yazılım kontrollü sistemlere güvenmek zorundadır. Zira bu sistemler artan mevsimsel olaylar (yangınlar, kasırgalar, güneş fırtınaları), siber saldırılar, küresel tedarik zinciri bozulması ya da pandemi gibi tehditler için kontrol mekanizması oluşturmaktadır.
Sektörde yaşanan gelişmeler, şebekelerin temel ilkelerinin değiştiğini fark etmemize yol açmıştır. Yeni ilkeler: güvenlik, maliyet etkinliği (düşük maliyetle karşılaştırıldığında), artan güvenilirlik, esneklik ve çevresel sorumluluk (temiz düşük karbonlu enerji kaynakları) olacaktır.
2019-2023’te Göstergeler ve Yeni İlkeler
Güvenlik
Elektrik hizmetinin devamlılığının sağlanması için sürdürülebilir enerji arz güvenliğinin sağlanması esas olarak kabul edilmiştir. Zira ülkemizde değerlendirilmemiş yenilenebilir enerji potansiyeli ve yerli kömür rezervleri yüksektir. Bu kapsamda yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik kurulu gücünün toplam kurulu güce oranının %59’dan %65 seviyesine yükseltilmesi sağlanacaktır.
Teknolojik dönüşümün sağlanması için lisanssız elektrik üretimine ilişkin mevzuatın uygulama ve gelişmelere bağlı olarak güncellenmesi planlanmıştır. Elektrikte nihai tüketiciler bakımından “Ev Enerji Yönetim Sistemleri, Nesnelerin İnterneti (IoT), Big Data (Büyük Veri), Blockchain (Kayıt Zinciri) ve Mobil Uygulamalar”a ilişkin çalışma yapılması hedeflenmektedir.
Güvenirlik
Artan yenilenebilir enerji payı, elektrik güvenirliğinin sağlanması için elektrik altyapısında yenilenebilir enerji entegrasyonunu ve kontrolünü artıracak teknoloji yatırımlarının yapılması ihtiyacını beraberinde getirmektedir ve yeni stratejide açıkça belirtilmiştir. Bu ihtiyaca cevaben, yenilenebilir ve dağıtık üretimin elektrik sistemine entegre edilebilmesi bakımından uygulanabilecek teknolojilere ilişkin çalışma yapılacaktır.
Güvenirliğin sağlanması adına TAŞ (Türkiye Akıllı Şebekeler) projesi kapsamında şebekenin izlenebilirlik oranlarının artırılması yönünde çalışmalar sürdürülecektir. Elektrik depolama sistemine ilişkin mevzuatın oluşturularak uygulama ve gelişmelere göre güncellenmesi, elektrik depolama konusunda yapılan Ar-Ge çalışmalarının tamamlanması, Akıllı Şebekeler Yol Haritası’nda yer alan aksiyonların uygulamaya geçirilmesi, elektrik arzında teknik kalite göstergelerinin teknolojik gelişmeler ile iyileştirilerek elektrik dağıtım sisteminde ortalama kesinti sıklığı ve sürelerinde yıllık %3 oranında iyileştirme sağlanması hedeflenmektedir.
Esneklik ve Verimlilik
Verimlilik iyileştirmelerinin Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı’nda (UEVEP) yer alan Bakanlık sorumluluğundaki 26 eylemin tamamlanması ile sürdürüleceği bildirilmiştir. Diğer bir yandan enerji verimliliğine yönelik kamuoyu farkındalığını artıracak çalışmaların devamlılığı kararlaştırılmıştır.
Hem önemli bir verimlilik hem de şebeke esneklik kaynağı olarak elektrik ve doğal gazda talep tarafı katılımı uygulamasına yönelik piyasa altyapısı oluşturulması hedeflenmektedir. Halihazırda görüşe açılan talep tarafı katılımına yönelik elektrik mevzuat altyapısı, 2020 yılı içerisinde tamamlanacaktır. Büyük ölçekli esnek tüketim yapısına sahip sanayi tüketicilerinin seçiminin yapılması ile hem elektrik hem de doğal gaz alanında ilk demo çalışmaları başlatılacaktır. Talep yönetim mekanizmalarının ticari olarak kullanılabilir hale gelmesi hedeflenmektedir.
Konutlar da dahil olmak üzere diğer tüketicilerin de talep tarafı katılımı uygulamasına dahil edilmesine yönelik analizlerin yapılması; akıllı sayaç yayılımı ve pilot uygulamalar desteklenerek mikro şebeke, akıllı şehir, akıllı şebekeler kapsamında demo alanlarının oluşturulması gibi maddeler enerji dönüşümü için gelecek vadetmektedir.
Diğer bir taraftan elektrikli araçların elektrik sistemine etkisi ve sistem altyapısının planlanmasına yönelik rapor hazırlanması hedeflenmektedir. Bu kapsamda elektrikli araçların yerli imkânlarla üretilmesine yönelik yapılacak çalışmalara destek verilmesi kararlaştırılmıştır. Elektrikli araçların etkisi konusunda iletim ve dağıtım sistemi altyapı kapasitesinin yetersiz kalabilmesi ve yüksek miktarda ilave sistem altyapı yatırım ihtiyacının ortaya çıkması ve şarj istasyonu ağının kısıtlı olması gibi riskler belirlenmiştir.