Elektrik piyasasında fiyatlar, başta arz-talep dengesi olmak üzere gün öncesinden veya gün içinde birçok etkenden etkilenebilmektedir. Fiyatları etkileyen faktörler, arz tarafından ya da talep tarafından kaynaklanabilmektedir.
2020 Eylül’de Elektrik Piyasasında Yaşanan Dalgalanmalar
2020 Eylül ayının 3 farklı gününde (aynı saatlerde) fiyatlarda dalgalanmalar yaşanmıştır.
3 Eylül 2020 tarihinde saat 16:00'da 0 Kodlu 5.578 MW YAL talimatı verilmiş ve 4.606 MW'ı teslim edilmiştir. Talimat alan tüm santraller 2000 TL/MWh fiyat teklifi veren santraller olduğundan, SMF fiyatı 2000 TL/MWh sonuçlandı.
7 Eylül 2020 tarihinde, yine saat 16:00’da PTF fiyatının 800.01 TL/MWh olduğunu görmekteyiz.
17 Eylül 2020 tarihinde yaşanan fiyat dalgalanmasının 16:00’da başladığını ve 982 TL/MWh ile PTF’nin oluştuğunu görmekteyiz. Bu artışın etkisi saat 19:00’a kadar sürmüştür.
Arz mı Talep mi?
Fiyat oluşumlarının hem arz hem de talep tarafındaki faktörlere bağlı olarak değişebildiğini söylemiştik. İlk etapta talep tarafına bakalım. Yandaki grafikte, 2020 Eylül dönemindeki GÖP eşleşme miktarlarını görmekteyiz. GÖP ile PTF fiyatlarının ilişkili olduğunu biliyoruz. Kırmızı ile işaretlenen günler, dalgalanmaların yaşandığı günler. Diğer günlere kıyasla belirgin bir eşleşme farklılığı bulunmamakta.
Aynı şekilde, elektrik tüketim miktarlarını incelediğimizde de fiyat oluşumunu etkileyecek herhangi bir değişlikle karşılaşmıyoruz. Elektrik tüketim miktarı SMF ile ilişkili olduğunu biliyoruz.
Yani, fiyatların dalgalanma sebebi talep tarafı değil, arz tarafıdır diyebiliriz.
Arz Tarafındaki Değişimler
Yukarıda bulunan 3 grafik, bize ilgili gün/saatte hangi santrallerden ne kadar üretim yapıldığını göstermekte. Bizim dikkatimizi çeken ilk şey, diğer günlere kıyasla rüzgar kaynaklı üretiminin %2-4 olması.
Üstteki grafik de, Eylül ayında gerçekleşen fiyat dalgalanmaları esnasında rüzgar santrallerinden elde edilen üretimin oldukça az olduğunu göstermektedir.
Normal bir günde, rüzgar üretiminin toplam üretimin %10-15’ini oluşturduğu bilinmektedir. Rüzgar üretimi düşük olduğunda, rüzgar enerjisinin yerini genelde doğalgaz ve barajlı hidroelektrik santralleri almaktadır.
Örneğin Eylül 15 saat 16:00’da rüzgar üretimde %10 yer almıştır. Bu tarihte, doğalgaz ve barajlı hidroelektrik santralleri, fiyat dalgalanmalarının yaşandığı saatlere göre daha az üretim gerçekleştirmişlerdir.
SONUÇ
Yukarıdaki grafik, 2020 Eylül dönemini de kapsayan EAK vs Puant Yük Değişimini göstermektedir. Son yıllarda EAK (Emre Amade Kapasite), özellikle “minimum EAK” seviyesinin oldukça azaldığını görmekteyiz. Bunun nedeni, son yıllarda artan güneş ve rüzgar kapasitesi sebebi ile devreden çıkan konvansiyonel santraller ve rüzgar/güneş santrallerinin meteorolojiye bağlı çalışma durumlarıdır.
Bu tarz fiyat dalgalanmaları yılda sınırlı sayıda oluşmaktadır. Senede sınırlı sayıda oluşan kapasite eksiğini dengelemek için yapılacak yeni konvansiyonel santral yatırımları oldukça pahalıya gelecektir; bu gibi durumlar ile baş etmenin en verimli (maliyet ve fayda açısından) yolu talep tarafı katılımıdır.